چه زمانی ممکن است از پرتودرمانی استفاده شود؟

پرتودرمانی ممکن است در شرایط زیر استفاده شود:

• بعد از جراحی اگر مطمئن نیست که آیا تمام سرطان برداشته شده است یا خیر، به عنوان مثال، اگر سلول‌های سرطانی در حاشیه بافت برداشته‌شده، پیدا شده‌باشد. این کار برای از بین بردن هر سلول سرطانی که ممکن است، باقی مانده باشد، انجام می‌شود.
• به جای جراحی (احتمالاً در ترکیب با سایر روش‌های درمانی) برای سرطان‌های استخوانی که به طور کامل قابل برداشتن نیستند. ممکن است به کنترل رشد تومور و همچنین مدیریت علائمی مانند درد و تورم کمک کند.

انواع پرتودرمانی

از آنجایی که برای از بین بردن سلول های سرطانی استخوان به دوزهای بالایی از اشعه نیاز است، پزشکان معمولاً از انواع خاصی از پرتودرمانی در هنگام درمان آنها استفاده می کنند. این رویکردها به آنها اجازه می دهد تا اندازه و قدرت پرتوهای تابش را کنترل کنند تا دوزهای بالاتر به تومور برسد و بافت های مجاور را حفظ کنند.

Intensity-modulated radiation therapy (IMRT)

IMRT از یک برنامه کامپیوتری برای شکل دادن و هدف قرار دادن پرتوهای تشعشعی به سمت تومور از زوایای مختلف و تنظیم قدرت پرتوها استفاده می کند. این به کاهش آسیب تشعشع به بافت های طبیعی مجاور کمک می کند و در عین حال دوز تشعشع به سرطان را افزایش می دهد.

Stereotactic radiosurgery (SRS)

پزشکان از تکنیکی استفاده می‌کنند که شامل رساندن دوز بالایی از تابش به یک ناحیه تومور کوچک خاص تنها در یک جلسه است. ابتدا آزمایش‌ٔهای تصویربرداری برای تعیین محل دقیق تومور انجام می‌شود. سپس، یک پرتو بسیار نازک از تابش از زوایای متعدد به منطقه هدایت می‌شود. این کار معمولاً با استفاده از یک بازوی رباتیک کنترل شده توسط کامپیوتر با منبع تشعشع انجام می‌شود که در حالی که بیمار روی میز دراز می‌کشد به دور بیمار می‌چرخد.

پزشکان گاهی اوقات پرتودرمانی را در چندین درمان کوچکتر، که به نام رادیوتراپی بدن استریوتاکتیک (stereotactic body radiotherapy (SBRT)) شناخته می‌شود، انجام می‌دهند تا دوز مشابه یا کمی بالاتر را ارائه دهند.

پرتو درمانی با پرتو پروتون

پرتودرمانی با پرتو پروتون، از پروتون‌ها برای کشتن سلول‌های سرطانی به جای اشعه ایکس یا دیگر انواع پرتوها استفاده می‌کند. پروتون‌ها بخش‌هایی از اتم‌ هستند که قبل از آزاد کردن بیشتر انرژی خود، مسافت مشخصی را طی می‌کنند، اما آسیب کمی به بافت‌هایی که از آن‌ها عبور می‌کنند، وارد می‌کنند. پرتو پروتون با اشعه ایکس متفاوت است، اشعه ایکس با عبور از بافت طبیعی قبل و بعد از رسیدن به تومور، همان مقدار انرژی را از خود ساطع می‌کند. پزشکان می‌توانند از این خاصیت پروتون‌ها برای دادن دوزهای بالاتر تشعشع به تومور استفاده کنند و در عین حال آسیب کمتری به بافت طبیعی اطراف آن وارد کنند.

این نوع درمان می‌تواند در درمان تومورها در نواحی کوچک و پیچیده (مانند قاعده جمجمه یا ستون فقرات) مفید باشد، جایی که محدود کردن تشعشعاتی که به ساختارهای مجاور می‌رسد، بسیار مهم است.

تابش پرتو پروتون به تجهیزات بسیار تخصصی نیاز دارد و در حال حاضر تعداد محدودی از آنها در ایالات متحده وجود دارد.

عوارض جانبی پرتودرمانی

عوارض جانبی احتمالی پرتودرمانی به این بستگی دارد که چه ناحیه ای از بدن تحت درمان است و چه مقدار از اشعه استفاده شده است.

مشکلات کوتاه مدت می تواند شامل اثراتی بر روی نواحی پوستی باشد که تابش دریافت می‌کنند، که می تواند از تغییرات خفیف مانند آفتاب سوختگی و ریزش مو تا واکنش‌های پوستی شدیدتر باشد.
تابش اشعه به شکم یا لگن می تواند باعث تهوع، اسهال و مشکلات ادراری شود. در مورد عوارض جانبی احتمالی با پزشک خود صحبت کنید زیرا ممکن است راه‌هایی برای تسکین برخی از آنها وجود داشته‌باشد.

بسته به جایی که پرتو داده می‌شود، می‌تواند به سایر اندام‌ها نیز آسیب برساند:

• تابش به دیواره قفسه‌سینه یا ریه‌ها می تواند بر عملکرد ریه و قلب تأثیر بگذارد.
• تابش به ناحیه فک ممکن است غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار دهد که می‌تواند منجر به خشکی دهان و مشکلات دندان شود.
• پرتودرمانی به ستون فقرات یا جمجمه ممکن است بر اعصاب نخاع یا مغز تأثیر بگذارد. این می‌تواند منجر به آسیب عصبی، سردرد و مشکل در تفکر شود که معمولاً یک یا دو سال پس از درمان جدی تر می‌شوند. تابش به ستون فقرات ممکن است باعث بی‌حسی یا ضعف در بخشی از بدن شود.
• تابش اشعه به لگن می‌تواند به مثانه یا روده آسیب برساند که می‌تواند منجر به مشکلاتی در دفع ادرار یا حرکات روده شود. همچنین می‌تواند به اندام‌های تناسلی آسیب برساند، بنابراین پزشکان تمام تلاش خود را می‌کنند تا با محافظت از این اندام‌ها در برابر تشعشعات یا خارج کردن آنها از مسیر در هر زمان که ممکن است، از آنها محافظت کنند.
• پرتودرمانی مفصل (مکانی که دو استخوان به هم می رسند) ممکن است به مفصل آسیب برساند، که می تواند منجر به درد، زخم و/یا محدودیت دامنه حرکتی شود.

نگرانی دیگر در مورد پرتودرمانی این است که ممکن است باعث ایجاد سرطان جدیدی در بخشی از بدن شود که تحت درمان قرار گرفته است. هر چه دوز تشعشع بالاتر باشد (و هر چه فرد جوان‌تر باشد)، احتمال وقوع آن بیشتر است، اما خطر کلی آن اندک است و نباید افرادی را که به پرتو نیاز دارند از دریافت آن باز دارد.